Trajala operacija Lukavac ’93
Dana 15. juna 1993. godine Franjo Tuđman i Slobodan Milošević su, uz podršku međunarodne zajednice, plasirali novi prijedlog podjele Bosne i Hercegovine na tri “republike”, odnosno tri provincije, kojeg je Alija Izetbegović odbio, kao znak protesta zbog napada srpskih snaga na Goražde. Uvjereni da će taj plan legalizovati silom osvojene teritorije, politički i vojni vrh Republike Srpske, planira poduzimanje opsežne akcije u cilju nanošenja velikih gubitaka snagama Armije Republike Bosne i Hercegovine, sprječavanja njihovog ovladavanja vojno – industrijskim kompleksom u Vogošći, Rajlovcu i Hadžićima, te ovladavanje prostorom između Treskavice, Jahorine, Igmana i Bjelašnice. Plan predstavljen pod nazivom operacija “Lukavac 93” trebao je otpočeti 2. jula 1993. godine u četiri sata ujutro. Štab Vrhovne komande OSRBiH je krajem juna procijenio da je glavni cilj srpskih snaga linijom Lukavica – Dobrinja – Stup – Azići – Rajlovac dovesti Sarajevo u potpunu izolaciju. Predviđeno je da će napad biti usmjeren i na slobodne teritorije Goražda, kako bi se ono dovelo u situaciju u kakvoj su Srebrenica i Žepa. Zbog toga je Komanda 1. korpusa ARBiH naredila svim jedinicama, a naročito OG “Igman”, da prate kretanje neprijatelja i da se pripreme za odbranu.
Iako je operacija “Lukavac 93” svom silom krenula 6. jula 1993. godine, prvi napadi Vojske Republike Srpske, na slobodnu trnovsku teritoriju počeli su tačno prema navedenoj zapovjedi, 2. jula 1993. godine napadom na kotu Čelina, na rogojskoj gredi, kada je otkrivena jedna diverzantska grupa VRS, koja se poslije intervencije 81. brigade ARBiH povukla. Istog dana otpočeli su i žestoki artiljerijski udari na položaje oko Trnova. Komandant ŠVK ARBiH je 5. jula uputio naređenje komandantima 1. i 6. korpusa ARBiH da preuzmu preventivne mjere za odbranu Rogoja i Trnova. Naređeno je i ponovno formiranje OG “Igman” za čijeg komandanta je postavljen Zaim Imamović. Već u prijepodnevnim satima 6. jula Komanda 81. brigade je uputili “hitnu poruku” Komandi OG “Igman” da im se upute svježe snage za odbranu napadnutog prostora, ali na Igmanu nije bilo slobodnih snaga. Već prvog dana VRS je na jahorinskom pravcu napredovao desetak kilometara, zauzevši nekoliko ključnih objekata, selo Hamziće čime su stvorili uvjete za ovladavanje selom Delijaši. Ipak, snage 81. brigade su u kontranapadu do večernjih sati uspjele vratiti dio izgubljenih položaja i selo Hamziće. Zbog jake kiše 7. jula nije bilo većih teritorijalnih promjena. Već narednog dana otpočeo je novi žestok napad na Trnovo, a otpor branilaca počeo je popuštati 9. jula, kada je izvršen opći napad na Trnovo. Tom prilikom linije na Delijašima su probijene a srpske snage su ušle u selo i zapalile ga. Žestok napad odvijao se i na pravcu Delijaši – Bosanska međa – Rogoj u cilju odsijecanja Grepka, odakle je fizički bilo spojeno Goražde sa slobodnim teritorijom. Komanda 81. brigade ponovo je uputila “hitan apel” Komandi 1. korpusa ali su djejstva u cilju pomoći odvijana veoma sporo i nekonkretno. U toku 10. jula vođene su borbe na svim dijelovima trnovskog ratišta, naročito kod Rogoja i Delijaša, a tokom cijelog dana granatirano je Trnovo. Bez obzira na podršku jedinica iz sastava 1. i 6. korpusa ARBiH do kraja dana pao je Delijaš i Rogoj, a povlačenje boraca nastavljedno je do 21 sat, kada su se povukle i posljednje snage iz 4. bataljona 81. brigade i policajci CSB-a iz Sarajeva. Time je put prema Trnovu bio otvoren. Padom Rogoja i zaposjedanjem položaja kod Delijaša prijetila je opasnost da se 650 boraca dvaju fočanskih bataljona 81. brigade na Grepku i Logistička baza IBOG-a na Grepku sa oko 150 civila nađu u orkuženju srpskih snaga. Borci i civili su se u toku noći organizovano povukli sa Grepka i do jutranjih sati 11. jula uspjeli sa MTS-om izvući prema selima Dejčići i Dujmovići. U večernjima satima 11. jula 1993. godine srpske snage su zauzele Trnovo.
Nakon sloma odbrane Trnova, Zaim Imamović je nastojao uspostaviti novu liniju odbranu, ali u početku nije uspio. Nova linija uspostavljena je na pozicijama na kojima je bila prije oslobođenja Trnova, krajem jula 1992. godine. U jeku uspostavljanja nove linije odbrane, snage VRS napale su, zauzele i zapalile sela Godinjska bara i Godinja. Komanda 1. korpusa ARBiH je 13. jula na Igmanu formirala istureno komandno mjesto (IKM), čiji je zadatak bio planiranje i organizacija borbenih djejstava radi vraćanja izgubljenih objekata na području Trnova. Istog dana i komandant ŠVK OSRBiH Rasim Delić je naredio komandantima 1. i 6. korpusa da “u potpunosti koordiniraju svim sredstvima” u cilju vraćanja izgubljenih teritorija i zaustavljanja daljnjeg napredovanja srpskih snaga. I ovakvi planovi o organizaciji odbrane tekli su isuviše sporo, tako da su srpske snage već 14. jula izvele novi oklopno – mehanizovani napad na pravcu Dujmovići i Dejčići i dalje prema Proskoku, Bjelašnici i Igmanu. Bez velikog otpora zazuli su Dujmoviće, Dejčiće, Lediće, Ostojiće i produžili prema Proskoku. Pred njima su se konstantno povlačile snage ARBiH. Proskok je bio posljednji zemljišni objekat na pravcu VRS-ovih napada na kome je bilo moguće organizovati odbranu. Na njemu su u popodnevnim satima 14. jula jedinice ARBiH uspostavile liniju odbrane i zaustavile neprijateljsko napredovanje. Ovo je bio tek početak borbi za Proskok a “glavni teret” odbrane nosio je 2. bataljon (fočanski) iz sastava 81. brigade ARBiH.
U četvrtak, 15. jula 1993. godine VRS je napala prostor Bjelašnice i Igmana. Oklopno – mehanizovanim sredstvima pokušan je i proboj odbrane Proskoka ali bez većih uspjeha. Komandant Sarajevsko – romanijskog korpusa VRS je naredio ovladavanje Crnim vrhom i Velikim poljem, dok su 1. drinska i Krajiška brigada (Bosanska Gradiška) trebale zauzeti Proskok. Uporedo sa odbranom Igmana i Bjelašnice, jedinice ARBiH su vodile borbu i sa jedinicama HVO-a kod Kiseljaka, što je znatno oslabilo mogućnost angažmana jedinica prema srpskom agresoru. Naravno, intenzivirana borba sa HVO bila je dogovorena između Ratka Mladića i Milivoja Petkovića. U petak, 16. jula srpske snage su četiri puta napale Proskok ali su svaki put odbijene. Bez uspjeha su bili i napadi na pravcu Presjenica – Straište i Presjenica – Preško brdo, pa je Komanda 1. korpusa procijenila da se odbrana Igmana “djelimično stabilizovala”. Za to vrijeme Komanda SRK-a 17. jula izdaje novo naređeje po kojem su srpske snage trebale zauzet Proskok, Šiljak, Vijenac i Babin do. Ovog puta je Proskok trebalo napasti šest jedinica. Također je naređen napad na položaje ARBiH na Golom brdu, Obeljku i Stupniku. Golo brdo su do 2. jula 1993. godine branili borci 108. motorizovane, a zatim pripadnici 101. motorizovane brigade. Ipak, otpor boraca trajao je svega 15 minuta. Nakon zauzimanja Golog brda bez većih napora zauzet je Obeljak i Stupnik. Na Proskoku su tokom cijeloj 17. jula vođene borbe prsa u prsa, ali su fočanski borci ponovo pružili žestok otpor i odbili sve napade. Zbog dramatične situacije smijenjen je komandant 1. korpusa Mustafa Hajrulahović a 18. jula komandu nad korpusom preuzima Vahid Karavelić.
Iako je komandant ŠVK 19. jula poslao pismo novom komandantu 1. korpusa da zajedno sa komandantom 6. korpusa stabilizuje i vrati linije, stanje na Igmanu i Bjelašnici je i dalje bilo kritično. Srpske snage su 18. jula nastavile opći napad na Igman i Bjelašnicu, a težište borbi ponovo je bilo na Proskoku, gdje su vođene najžešće borbe. I pored angažmana ogromnih pješadijskih, artiljerijskih i oklopno – mehanizovanih jedinica odbrana Proskoka, iako na rubu sloma, nije popustila – ponovo su odbijeni svi napadi. Jedan od najkritičnijih trenutaka desio se 21. jula kada je vodeći tenk oklopne grupe VRS izbio na samu liniju odbrane. U tom trenutku posada bestrzajnog topa fočanskog bataljona, na čijem čelu se nalazio Osman Đuderija, je u posljednjem trenutku uništila tenk, poslije čega su se ostali tenkovi počeli povlačiti. Sa druge strane, pokušan je bezuspješan napad u cilju vraćanja Golog brda. Na Treskavici su srpske snage zaposjele objekte Ljeljen, te vrh Treskavice Đokin toranj, kao i dijelovima Poljica.
Da bi slomili ofanzivu ŠVK OSRBiH angažuje i jedinice iz 3. korpusa ARBiH. Jedinicama sa unutrašnje strane prstena opsade naređeno je da izvrše napade na Stup, Stupsku petlju, Dobrinju, Ilidžu i Hrasnicu, kako bi se onemogućio prodor oklopno – mehanizovanih snaga u Sarajevo, ali i rastereti ratište. Sa ciljem ojačavanja odbrane Igmana i Bjelašnice, u zonu borbenih dejstava pristigla su i pojačanja iz 6. korpusa. U konačnici, izvršenju se odmah pristupio, napadom u rejonu Bijele lijeske i Žuči. Na igmanskom dijelu ratišta 24. jula izveden je napad u cilju oslobođenja Golog brda i Obeljka, ali bez uspjeha. Dva dana ranije TG “Vogošća” VRS napala je položaje 1. motorizovane brigade na Žuči, Sjeničkoj kosi, Šipu te naseljima Briješće i Sokolje. Prvi napad je u potpunosti odbijen, ali su u drugom napadu pala tri rova na Žuči. Novi napad na Žuč je uslijedio 23. jula i 24. jula linijom Vis – Žuč – Orlić i prema naselju Sokolje, ali bez većih rezultata. Snage 1. korpusa su poslije uspješne odbrane prešle u kontraofanzivu u cilju odbacivanja snaga VRS, ali bez uspjeha.
Po naređenju UN generala Francisa Briquemonta 25. jula nastupilo je primirje u BiH. Nakon potpisivanja primirja delegacija RBiH na čulu sa Alijom Izetbegovićem, narednog dana otputovala je u Ženevu. Srpske snage nisu poštovale primirje, već su u talasima vršile artiljerijske napade duž cijelog fronta operacije. Narednog dana nastavljeni su i pješadijski napadi VRS na prostoru Igmana, Bjelašnice i Žuči. Pješadijski napad na liniju Prečko brdo – Proskok – Hojta i ovaj put je završio bez ikakvog uspjeha po srpske snage. Na platou Žuči i pored pojačanja snage 1. motorizovane brigade ARBiH povukle su se na položaje na samoj vododjelnici Golog brda. Komandant 1. motorizovane brigade Enver Šehović organizovao je protivnapad uz upotrebu tenka, koji je trebao eliminisati neprijateljske posade u napadnutim rovovima, sa namjerom da diverzantske jedinice iskoriste dejstvo tenka i zaposjednu rovove. Ipak, tenk se zaglavio u dubokom tranšeju poslije čega je uništen, poslije čega je VRS koristila i bojeve otrova pa je naređeno povlačenje iz sela Jezera i zaposjedanje rezervnih položaja. Bio je to jedan od najtežih trenutaka za odbranu Žuči uz pogibiju desetina boraca ARBiH, a 27. jula poginuo je i komandant 1. motorizovane brigade Enver Šehović. Pred veče došlo je do sloma odbrane Golog brda i povlačenja. Uz pomoć pojačanja uspostavljena je nova linija odbrane na lijevom krilu prema Visu i središnjem dijelu prema Golom brdu, koja će ostati nepromijenjena do kraja rata. Komanda odbrane Igmana je 28. jula po treći put pokušala osloboditi Golo brdo na Igmanu. Diverzantski odred “Fikro” iz sastava 4. motorizovane brigade uspio je probiti prvu liniju na Golom brdu, ali uslijed snažne artiljerijske vatre VRS, morali su se povući na početne položaje. Obzirom na razvoj događaja Alija Izetbegović je u Ženevi zaprijetio da će se povući sa pregovora ukoliko “srpske snage ne prestanu sa napadima na Brčko i Sarajevo”. Međutim, ofanziva nije prekinuta već je nastavljena punom žestinom i 29. jula. Samo na bjelašnička sela Tušila i Lukavac ispaljeno je toga dana preko 1 000 granata, a zabilježeni su i novi napadi hemijskim oružjem. Srpske snage su tog dana uspjele probiti liniju odbrane na pravcu Puzim – šljeme i zauzeti Mali Puzim.
U Ženevi je Alija Izetbegović 29. jula sa Radovanom Karadžićem i Matom Bobanom dogovorio prekid vatre na svim linijama dodira na cijelom prostoru BiH, od 30. jula 1993. godine. Dogovoren je i sastanak komandantana sve tri vojske na Sarajevskom aerodromu uz prisustvo generala Briquemonta. U toku 29. jula, na padinama Treskavice, počeo je potpuni raspad sistema odbrane ARBiH. U podnevnim satima povukle su se snage ARBiH sa položaja na Jabuci iznad Tušila, a zatim i sa Mlakve. Obzirom da je primirje trebalo nastupiti u podnevnim satima 30. jula, komandant SRK Stanislav Galić u jutarnjim satima izdao je naređenje da se energično krene u napad. U toku dana zauzeti su položaji Jabuka i Mlakva, koji nisu branjeni, sa selom Rakitnica, a zatim i sva sela u kotlini između Bjelašnice, Visočice i Treskavice. Komandant ŠVK-a Rasim Delić uputio je protest Komandi UNPROFOR-a “protiv licemjernog ponašanja generala Mladića koji pred gospodom Brikmonom i Kotm glumi dušebrižnika, a i dalje žari i pali”. Tokom 30. jula nastupili su najteži dani za odbranu Sarajeva. U večernjim satima konačno je probijen i sarajevski tunel kroz kojeg su upućene snage iz Sarajeva za odbranu Igmana i Bjelašnice. Koliko je bila vidljiva saradnja VRS i HVO-a govori podatak da su snage HVO iz Kiseljaka do tada najžešće granatirale Pazarić i Tarčin, ali i prostor Jablanice u Hercegovini, odakle su slate snage 6. korpusa u ispomoć na sarajevsko ratište. Srpske snage su 31. jula zauzele Hojtu i Bijelu lijesku, te razblile posljednju liniju odbrane ARBiH kod sela Milišića, ušle u selo i zapalile ga. Zatim su zaposjeli Igrište, odakle su mitraljezima gađali borce ARBiH koji su se povlačili preko Dugog polja. Bez obzira na potpisano primirje i prijetnje svjetske zajednice da će bombardovati njihove položaje, VRS nije prekidala akciju. Komandant SRK je 31. jula izdao naređenje “da se vrše i daljni napadi sve do vrha Bjelašnice”. U toku noći na 1. avgust 1993. godine jedinice ARBiH nastojale su zaustaviti nadiranje agresora s Bijele lijeske i Hojte, te iz Milišića i drugih bjelašničkih sela, uspostavljajući novu liniju odbrane od Rebri preko Ždrebenova vrela, Stoca, Šušnjate glave, Gareža, Velikog i Malog siljevca, Katuna do Šiljka i Kočarina. Zbog dramatične situacije na igmanskom ratištu, Rasim Delić je naredio Komandi 3. korpusa ARBiH da zamrzne sva dejstva prema HVO-u, te da na Igman uputi jedan bataljon iz 7. muslimanske ili 17. krajiške brigade, koje su smatrane najelitnijim jedinicama ARBiH. Komandant 3. korpusa Enver Hadžihasanović uputio je jednu četu iz satava 7. muslimanske i 17. krajiške brigade na Igman. Proboj srpskih snaga ne samo da je doveo snage ARBiH u tešku operativno – taktičku poziciju već je moralno – psihološko i opće stanje ljudstva doveo na rub potpunog sloma. Bez obzira što je borcima na vrhu Bjelašnice stiglo pojačanje iz sastava 8. motorizovane brigade, srpske snage su u poslijepodnevnim satima 1. avgusta, bez većeg otpora, zauzele opservatoriju, odnosno vrh Bjelašnice i “istakli četničku zastavu”. Ovim činom VRS je razdvojila snage odbrane Igmana, na jugoistočnom dijelu Bjelašnice i sjeverozapadnom dijelu ratišta. Borci ARBiH su u kolonama napuštali prostor Igmana i Bjelašnice. Posebno je dramatična situacija bila na Igmanu, tačnije među fočanskim borcima iz sastava 81. i 82. brigade koji su od početka operacije herojski branili Proskok, jedinu svijetlu tačku cijele odbrambene akcije. Oni su poslije pada vrha Bjelašnice bili primorani da se povuku. Do jutarnjih sati 2. avgusta sa Igmana su se povukli gotovo svi borci ARBiH.
Srpske snage su 2. i 3. avgusta 1993. godine imale izglednu šansu da se preko Igmana spoje sa snagama iz Hadžića, čime bi presjekli igmanski “put spasa” i time Sarajevo stavili u duboko okruženje. Međutim, ta dva dana nije došlo do napada. Karadžić, koji je u to vrijeme pregovarao u Ženevi, zahtijevao je od Glavnog štaba VRS da se 2. i 3. avgusta suzdrže od napada na Sarajevo i oko Sarajeva, jer je procijenio “da se muslimanske snage taktički povlače sa Igmana i brda oko Igmana sa namjerom da ih onda Amerikanci bombarduju”. Mladić je djelimično popustio pritisku i naredna dva dana nije vršio napade preko Igmana u cilju spajanja sa srpskim snagama u Hadžićima. Istina, srpske snage su 2. avgusta gotovo bez borbe ovladale hotelskim kompleksom na Bjelašnici, Crnim vrhom i Zoranjskim vrhom, te zauzele hotele “Borik” i “Igman”, a jedini otpor pružile su im snage 4. motorizovane brigade na Crnom vrhu i Zoranjskom vijencu. Komanda je u noći sa 1. na 2. avgust polala dijelove 9. brdske brigade koja je uspjela dijelom zatvoriti pravac od Crvenih stijena prema Obeljku, Golom brdu i Brezovači. Sa jugoistočne strane Bjelašnice srpske snage su nastavile dejstva prema Dugom polju i na tom pravcu zauzele najudaljenije selo trnovske općine prema Konjicu – Umoljane. Snage VRS su nastavile napredovanje prema selu Lukomiru, ali su 2. avgusta na Velikom visu zaustavljene.
Za to vrijeme u Briselu je NATO savjet raspravljao o stanju u Sarajevu i došao do zaključka da bi moguća vojna intervencija ugrozila vojno i civilno osoblje UN-a u i oko Sarajeva. Ipak, američki predsjednik Klinton je izjavio “da neće dopustiti da Sarajevo umre od gladi i padne”. U Ženevi je Alija Izetbegović 2. avgusta tražio od Karadžića da naredi povlačenje srpskih vojnika sa Bjelašnice, uz poruku da “ukoliko se ne povuku mi ćemo razmotriti naše dalje učešće na pregovorima”. Pod pritiskom SAD u Briselu je 3. avgusta ponovo zasjedao Savjet NATO-a i tada prihvatio inicijativu predsjednika Klintona o zračnim udarima na srpske snage ukoliko ne prestanu sa akcijom. Ohrabrena ovom akcijom bosanskohercegovačka delegacija ostaje u Ženevi.
Bez obzira na ultimatum, Mladić nije odustajao od ofanzive. Istog dana, kada je zasjedao, Savjet NATO-a je donio odluku o bombardovanju srpskih položaja, komanda SRK VRS je izdala uputstva za daljna borbena djelovanja. Snagama ovog korpusa naređeno je da koordinirano 4. avgusta napadnu dijelove Igmana sa Bjelašnice i Velikog polja, te iz Hadžića i Ilidže, sa zadatkom da se do 18 sati spoje na Brezovači. Komandi odbrane Igmana je 3. avgusta bilo na raspolaganju tek 340 boraca iz nekoliko jedinica 1. korpusa. Ipak, iz Sarajeva su uspješno izvučene tri čete kroz tunel do večernjih sati. Istu večer iz Raštelica se u, rejon Kabalova na Igman vratila četa 81. brigade, koja je u jutarnjim satima 4. avgusta zauzela linije prema Malom polju, a većim dijelom kod hotela “Mrazište”. Međutim, na putu prema “Mrazištu” naišli su na srpske snage sa tenkovima, koje su borci iz 81. brigade uspješno odbacili. Komanda 81. brigade je očekivala novi napad, pa je zahtjevala od Komande 1. korpusa da im pošalju protivoklopna sredstva. Pored protivoklopnih sredstava u ispomoć im je doša četa 7. muslimanske brigade. U novom napadu koji je uslijedio pripadnici 81. i 7. muslimanske brigade nanijeli su ozbiljan poraz snagama VRS na pravcu Veliko polje – Malo polje. Agresor je 4. avgusta napao i položaje ARBiH u rejonu Obješnjak, gdje su se nalazili pripadici 4. motorizovane brigade i pripadnici MUP-a. I ovaj napad je uspješno odbijen. Zbog toga što srpske snage nisu obustavile ofanzivu, bosanskohercegovačka delegacija 4. avgusta napušta Ženevu i odbija nastavak pregovora.
Komanda SRK VRS je 5. avgusta ponovo naredila svojim jedinica da do 18 sati zaposjednu Brezovaču i Trešnjevo brdo i “tako presijeku put Pazarić – Igman”, da uzmu Hrasnički stan, Crni vrh i da se spoje sa srpskim snagama na Ilidži. Tri poduzeta napada prema Crnom vrhu i Malom polju, te preko obronaka Bjelašnice prema Karamustafinim i Lohvanjskim Čairima, su uspješno odbijena. Sutradan je izvedeno nekoliko pješadijskih napada na položaje ARBiH na Karamustafinim čarima i Đurinom brdu, oko kojeg se razvila višesatna borba. Napad je odbijen uz angažman artiljerijskih snaga 1. korpusa ARBiH. Iako su problemi u odbrani i konfuzija, bili prisutni tokom cijele operacije “Lukavac 93”, njezin izražaj je naročit bio u slučaju Brezovače. Naime, ŠVK je 6. avgusta naredio “da Brezovača ne smije pasti niti pod koju cijenu” iako njoj pristup nije bio moguć još od 17. jula 1993. godine odnosno nakon pada Golog brda, Obeljka i Stupnika. Kada su se jedinice 9. brdske brigade u jutarnjim satima 7. avgusta približile Brezovači uočeno je da se na njoj “odavno” nalaze manje srpske snage sa jednim tenkom koji je dejstvovao po njihovim linijama iznad sela Lokve.
Za to vrijeme na Sarajevskom aerodromu su trajali pregovori između Ratka Mladića i Rasima Delića o povlačenju srpskih snaga sa Igmana i Bjelašnice. Postignut je dogovor da 9. avgusta jedinice UNPROFOR-a izađu na Igman i Bjelašnicu i kontrolišu povlačenje srpske vojske sa ovih planina. Mladić je izjavio da će se srpske snage povući sa najvišeg vrha Bjelašnice, ali ne i na liniju od 30. jula. Istog dana kada je postignut dogovor o ulasku snaga UNPROFOR-a Vijeće NATO-a donijelo je jednoglasnu odluku o vazdušnim napadima na srpske položaje, za čiji početak zeleno svjetlo treba dati generalni sekretar UN-a. UNPROFOR-ove snage su dobile naređenje da preuzmu pozicije na kojima se nalazi agresor. Snage su zaista krenula na Igman i Bjelašnicu ali su se same povukle jer su naišle na minska polja. I pored angažmana UNPROFOR-a Komanda 1. korpusa je procijenila da će srpske snage nastojati u potpunosti ovladati preostalim slobodnim dijelom Brezovače i Golog brda. Pozicije VRS-a na Trešnjevom brdu ozbiljno su ugrožavale odbranu preostalih slobodnih dijelova Igmana. Snage 1. korpusa ARBiH su 9. avgusta, uz pomoć jedinica MUP-a, pokušale osloboditi Trešnjevo brdo, ali bez uspjeha. Komanda SRK VRS je istog dana izdala nova naređenja o napadu, koji je uslijedio sutradan na pravcu Malo polje – Brezovača i pored ultimatuma NATO-a. Ipak, branioci Igmana odbili su njihov napad.
U srijedu 11. avgusta Izetbegović je zaprijetio definitivnim prekidom mirovnih pregovora ako se stanje ne promijeni. Karadžiću je dat posljednji ultimatum da do 10 sati 12. avgusta povuče svoje snage sa Igmana i Bjelašnice, kako bi se mogli nastaviti mirovni pregovori. Srpske snage se ni 12. avgusta nisu povukle, a Karadžić je u Ženevi zaprijetio da će, ako “uslijede napadi Zapada na njegove vojnike, uslijediti nuklearni rat”. U petak, 13. avgusta general Briquemont predao je Rasimu Deliću sporazum o povlačenju srpskih snaga sa Igmana i mapu sa linijama razgraničenja, kojeg je Delić potpisao. Prema sporazumu, VRS se trebala povući sa Igmana i Bjelašnice do 16 sati 14. avgusta 1993. godine. Komandant 1. korpusa Vahid Karavelić je izvjestio ŠVK ARBiH da se u toku 24 sata “neprijatelj povukao sa dosadašnjih položaja”, odnosno da su se sve snage povukle prema dogovoru, osim jednog voda koji je ostao na Trešnjevom brdu. General Briquemont je obećao da će provjeriti šta se dešava sa tim vodom i zbog čega se nisu povukli, ali je također zahtjevao da snage ARBiH ništa ne poduzimaju. Karavelić je ipak odlučio da sa dijelom Odreda “Lasta”, te diverzantskim grupama iz 2. motorizovane i 9. motorizovane brigade krene u oslobađanja Trešnjevog brda. Navedene snage krenule su u napad, odnosno u “češljanje terena”, ali nisu vidjeli ni jedno živog ni mrtvog srpskog vojnika. Ovo je značilo da su se snage VRS povukle na linije od 30. jula 1993. godine, čime je operacija “Lukavac 93” okončana.
- Godina događaja: 1993 - 31 godina od događaja!