Žalbeno vijeće Mehanizma za međunarodne krivične sudove (MMKS) osudilo je bivše šefove Službe državne bezbjednosti Srbije (SDB) Jovicu Stanišića i Franka Simatovića da su sudjelovali u udruženom zločinačkom poduhvatu (UZP) u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj čime su postali prvi zvaničnici Srbije osuđeni za to krivično djelo.
Haški tribunal je u drugim predmetima ranije utvrdio da je više političko, vojno i policijsko rukovodstvo u Srbiji, SAO Krajini, SAO SBZS i Republici Srpskoj sudjelovalo u udruženom zločinačkom poduhvatu, a ključni učesnici su, između ostalih, bili Slobodan Milošević, Radovan Karadžić, Ratko Mladić, Biljana Plavšić, Željko Ražnatović zvani Arkan.
Ipak, sve do današnje pravomoćne presude Simatoviću i Stanišiću, nijedan zvaničnik Srbije nije bio direktno osuđen za ratne zločine u BiH, pa čak i oni koji se spominju kao sudionici UZP-a u drugim okončanim predmetima. Naprimjer, Slobodan Milošević je umro u toku sudskog procesa koji je vođen protiv njega pred Tribunalom, Ražnatoviću nikad nije ni suđeno, dok su neki drugi zvaničnici kao general Momčilo Perišić oslobođeni. S tim u vezi današnja presuda Simatoviću i Stanišiću je od historijskog značaja.
Sud ih je proglasio krivim zbog njihovog sudjelovanja u zajedničkom zločinačkom poduhvatu (prva kategorija) u više bosanskohercegovačkih gradova. U slučaju zauzimanja Bijeljine to uključuje deportaciju, nehumano djelovanje (prisilno premještanje) i progon kao zločini protiv čovječnosti.
U slučaju zauzimanja Zvornika i Bosanskog Šamca UZP se odnosi na ubistvo kao kršenje zakona ili običaja ratovanja, kao i ubistvo, deportaciju, nehumana djela (prisilno premještanje) i progoni kao zločini protiv čovječnosti.
U istom smislu prve kategorije UZP-a krivi su za nehumana djela (prisilno premještanje) i progon kao zločini protiv čovječnosti počinjena u Doboju, progon u Sanskom Mostu kao zločin protiv čovječnosti kao i ubistvo i progon kao zločin protiv čovječnosti počinjeni u Trnovu u julu 1995. godine i Sanskom Mostu u septembru 1995. godine.
Pored toga krivi su i za ubistvo kao kršenje zakona ili običaja ratovanja, kao i ubistvo i progon kao zločini protiv čovječnosti za ubistvo Marije Senaši na planini Daljska u Hrvatskoj u junu 1992. godine.
Nakon uzimanja u obzir žalbe Tužilaštva Simatović i Stanišić su osuđeni na po 15 godina zatvora. Prvostepenom presudom Simatović i Stanišić su bili osuđeni na 12 godina zatvora i to samo za zločine u Bosanskom Šamcu.
U međunarodnom pravu su, u vrijeme događaja u bivšoj Jugoslaviji, postojale tri kategorije udruženog zločinačkog poduhvata. U predmetu “Tadić” 1999. godine žalbeno vijeće Haškog tribunala dalo je prvu eksplicitnu definiciju udruženog zločinačkog poduhvata, prema kojoj je za ovo krivično djelo neophodno kumulativno postojanje sljedeća tri elementa: množina lica, postojanje zajedničkog plana, zamisli ili cilja koji predstavlja ili uključuje počinjenje krivičnog djela predviđenog Statutom i učestovanje optuženog u zajedničkom planu koji podrazumijeva činjene zločina.
Žalbeno vijeće je utvrdilo da je Tužilaštvo otklonilo svaku razumnu sumnju da je Državna sigurnosna služba, počevši najkasnije od decembra 1994. godine pa tokom 1995. godine, posebno u vrijeme ubistava u Sanskom Mostu, plaćala pojedince koji su vodili i/ili dostavljali novac Srpskoj dobrovoljačkoj gardi, značajan broj članova Srpske dobrovoljačke garde iznačajne iznose Srpskoj dobrovoljačkoj gardi u to vrijeme.
Žalbeno vijeće je zaključilo da je Tužilaštvo otklonilo svaku razumnu sumnju da su Stanišić i Simatović zajednički odgovorni za plaćanja u vrijeme ubistava počinjenih u Sanskom Mostu te da su obojica, putem tih plaćanja, značajno doprinijeli daljnjem ostvarenju zajedničkog zločinačkog cilja i, posebno, ubistava za koja se terete.
Dodatno, Sud je zaključio da je otklonjena svaka razumna sumnja da su Stanišić i Simatović, barem od vremena organizovanja obuke članova jedinice i lokalnih srpskih snaga u logoru Pajzoš i njihovog kasnijeg raspoređivanja tokom preuzimanja Bosanskog Šamca 1992. godine, pa sve do razdoblja uključenog u počinjenje zločina u Sanskom Mostu u septembru 1995. godine, dijelili namjeru za daljnjim ostvarenjem zajedničkog zločinačkog cilja, a to je prisilno i trajno uklanjanje većine nesrba iz velikih područja Hrvatske i Bosne i Hercegovine putem počinjenja zločina za koji se terete. Otklonjena je svaka razumna sumnja da su i Stanišić i Simatović imali namjeru da počine krivična djela za koja se terete.
S druge strane Vijeće tvrdi da se nije utvrdilo da su Stanišić i Simatović bili uključeni u planiranje ili izvršenje bilo kojeg od zločina za koje su osuđeni. Također nije utvrđeno da su oni bili nadređeni ili imali autoritet nad bilo kojim počiniteljima prilikom počinjenja zločina.