Načertanije – nacrt
Ilija Garašanin bio je srpski književnik, političar, premijer, ministar vanjskih poslova u Vladi Mihaila Obrenovića i autor velikosrpskog programa Načertanije.
Naime, Načertanije je jedan od prvih tajnih državnih dokumenata napisan 1844.godine, a ujedno i prvi politički program Velike Srbije. Dokument je upućen Aleksandru Karađorđeviću, a zvanično je objavljen 1906. godine.
Kao politički program Velike Srbije u Načertaniju se odbacuje zajednička država svih Južnih Slovema, a cilj je obnova srpskog carstva na podlozi državnog i historijskog prava.
Načertanije je inspirisano Dušanovim carstvom i velikom oblasti koju je tada obuhvatalo. Na osnovu toga, Srbija polaže pravo na sve zemlje koje su tada bile u sklopu carstva, a više nisu. Garašaninu je bilo u planu ,,oslobođenje Srba” , te pripajanje teritorije Bosne i Hercegovine, Crne Gore i Sjeverne Albanije.
,,Ako Bošnjaci ne bi ovo primili, to bi otuda kao sigurno sledovalo raskomadanje Srba na provincijalna mala knjaževstva.” (Načertanije, 1844.god.)
Iako nastao kao tajni dokument, Načertanije je postao zvanični dokument Vlade Mihaila Obrenovića i Vlade Aleksandra Karađorđevića.
Gostujući u emisiji na tv kanalu N1, srbijanski političar Nenad Čanak osvrnuo se na nedavna dešavanja oko Janšeovog non-papera konstatujući da se to može dovesti u vezu sa Memorandumom SANU, potezom koji je u mnogome uzrokovao ratnim dešavanjima ’92-’95.
Tajni strateški program srpskih intelektualaca
Velikosrpska ideologija, kako to izgleda iz perspektive njenih tvoraca, nema nikakav loš cilj; đavo nije tako crn kao što izgleda, a prioritet je da svi srbi žive unutar granica jedne zemlje.
Memorandun SANU je dokument koji potpisuje Srpska akademija nauka i umjetnosti, a koji je objavljen u srbijanskom listu Večernje novosti 1986. godine.
Dokument je odredio smjer rješenja srpskog pitanja unutar SFRJ – jasno progovarajući o mogućnosti da se ta državna zajednica raspadne i o potrebi da se Srbi pripreme za takvu situaciju.
Memorandun SANU je nastavak idejnih projekata Velike Srbije (poput Načertanija), samo u nešto modernizovanom obliku. Imao je ogroman uticaj na razvoj i obnovu nacionalističkog pokreta u Srbiji, kao i na politiku Slobodana Miloševića koji je ideje napisane u memorandumu pokušao sprovesti u djelo. Antibirokratska revolucija i ideja o velikoj Srbiji biće uzrok ratnih zbivanja na prostoru Balkana devedesetih godina.
,,Srpski narod ne može spokojno očekivati budućnost u takvoj neizvjesnosti. (…) Zbog toga se pred nju postavlja zadatak da jasno sagleda svoje ekonomske i nacionalne interese da ne bi bila iznenađenja događanjima.” ratom? – Memorandun SANU 1986.god.
I Načertanije i Memorandun SANU nastali su kao tajni, neslužbeni dokumenti, ali su nakon izvjesnog vremena ugledali svjetlost dana i sadržaj u njima sproveden je u djelo.
